Szanowni, a zacni!

I Rzeczpospolita była specyficznym i wyjątkowym tworem politycznym, w sposób istotnie odmienny kreując zasady rządzenia w porównaniu do innych ośrodków politycznych Europy (ale i świata). Jednymi z ważniejszych cech naszego Państwa była dalece posunięta decentralizacja, oraz rozproszenie władzy. Jednym z objawów tych cech było przywództwo w armii, które spoczywało nie tylko na królu, ale również na Hetmanach Wielkich Koronnym i Litewskim

Hetman Koronny był jednym z dwóch najważniejszych urzędów wojskowych w I Rzeczypospolitej, obejmującym okres od XV do XVIII wieku, powołany do życia przez króla Aleksandra Jagiellończyka. Co istotne, w przeciwieństwie do Hetmana Litewskiego, nie sprawował z automatu władzy nad pospolitym ruszeniem. Do głównych zadań Hetmana Koronnego należało:

• Był najwyższym dowódcą wojsk lądowych Królestwa Polskiego. Posiadał zwierzchnictwo nad wszystkimi jednostkami wojskowymi, które znajdowały się na terenie Korony Królestwa Polskiego (ale nie tymi w WKsL i nie pospolitym ruszeniem). Co za tym idzie powoływał dowódców jednostek.
• Odpowiadał za organizację, wyposażenie i szkolenie oddziałów wojskowych. To do jego obowiązków należało zapewnienie, że armia była w pełni gotowa do działań zbrojnych. Poprzez tzw listy przypowiednie nadzorował werbunek prowadzony przez niższych dowódców.
• Pełnił funkcje doradczą dla króla i senatu w sprawach militarnych, ale również spraw zagranicznych
• Hetman nadzorował sądownictwo wojskowe i mógł wprowadzać dyscyplinę w armii, orzekając w sprawach przestępstw wojennych czy dezercji.
• Brał udział w negocjacjach międzynarodowych dotyczących zawieszenia broni, rozejmów czy traktatów pokojowych, będąc przedstawicielem militarnego interesu Rzeczypospolitej (bywało, że nie zawsze w zgodzie z wolą króla). Co więcej miał prawo posiadać rezydentów m.in. w Stambule oraz przyjmowania posłów z Turcji, Chanatu Krymskiego, księstw naddunajskich, Siczy Zaporoskiej.

Co bardzo istotne, od Jana Zamoyskiego był to urząd dożywotni. Pozycja takiego urzędnika była więc bardzo mocna nawet względem króla. Niestety również kwestia "pensji" hetmana była słabo uregulowana (sam ją sobie wypłacał), co prowadziło do wielkich nadużyć... Poniżej poczet wszystkich Hetmanów Koronnych

1. Mikołaj Kamieniecki (1503–1515)
2. Mikołaj Firlej (1520–1526)
3. Jan Amor Tarnowski (1527–1559)
4. Mikołaj Sieniawski (1561–1569)
5. Jerzy Jazłowiecki (1569–1575)
6. Mikołaj Mielecki (1575-1579)
7. Jan Zamoyski (1581–1605)
8. Stanisław Żółkiewski (1613–1620)
9. Stanisław Koniecpolski (1625–1646)
10. Mikołaj Potocki (1646–1651)
11. Marcin Kalinowski (1652)
12. Stanisław "Rewera" Potocki (1654–1667)
13. Jerzy Sebastian Lubomirski (1668)
14. Jan Sobieski (1668–1674)
15. Dymitr Jerzy Wiśniowiecki (1676–1682)
16. Stanisław Jabłonowski (1682–1702)
17. Feliks Kazimierz Potocki (1702)
18. Hieronim Augustyn Lubomirski (1702-1706)
19. Adam Mikołaj Sieniawski (1706–1726)
20. Stanisław Mateusz Rzewuski(1726-1728)
21. Józef Potocki (1735–1752)
22. Jan Klemens Branicki (1752-1771)
23. Wacław Rzewuski (1773–1774)
24. Franciszek Ksawery Branicki (1774–1793)
25. Piotr Ożarowski (1793-1794)

Post ten jest początkiem cyklu w którym każdy z powyższych Hetmanów doczeka się swojego wpisu.

Co sądzicie o takiej niezależności "ministra obrony" o takim rozproszeniu władzy na poziomie Państwowym? Było pozytywne czy negatywne?

• polish
• historia
• history